Odwiedziliśmy „Pępek Europy” i jego okolice

Tym razem nie trzeba było wyjeżdżać za granicę, co najwyżej do sąsiedniego województwa. Celem naszej wyprawy był Przytyk – miejscowość, która ma za sobą wieki świetności jako miasto, czas bycia wioską po utracie praw miejskich i wreszcie od 1 stycznia 2024 znów jest miastem. 

dopływ Radomki w Przytyku

Zanim dotrzemy do „Pępka Europy”, zaglądamy do położonego na wzgórzu nad miastem kościoła pod wezwaniem  Podwyższenia Krzyża Świętego.

 

 

Świątynia jest stosunkowo nowa, bo zbudowana w 20. wieku według projektu architekta, którego dzieła często spotykamy na naszych wycieczkach – Stefana Szyllera. Kościół jest neobarokowy, elegancki, ma przestronne trójnawowe wnętrze.

 

Najbardziej oryginalnym obiektem w kościele jest umieszczony w prezbiterium zamiast ołtarza obraz autorstwa Jana Henryka Rosena „Rozpoznanie prawdziwego Krzyża przez świętą Helenę”. Jeśli znacie malowidła Rosena w kościele ormiańskim we Lwowie, to bez trudu zauważycie typowe cechy stylu tego artysty. 

 

 

Na przykościelnym cmentarzu zauważyliśmy oryginalny nagrobek z trudnym do odczytania napisem i oryginalnym herbem z dwugłowym orłem cesarskim. Okazuje się, że to nagrobek włoskiego hrabiego Ignacego Dzianotta de Castellati, sędziego pokoju powiatu radomskiego. 

 

 

Po obejrzeniu kościoła udajemy się w stronę rynku. Ma on dziwny podłużny kształt, obowiązkową fontannę w kształcie kuli ziemskiej i miejsce uznawane przez mieszkańców za „Pępek Europy”.

 

Oznaczono je studnią, która wygląda na wiekową, a wcale taka nie jest, bo trzeba ją było odbudować po zniszczeniach wojennych. Przytyk w czasie wojny zamieniono na niemiecki poligon i ówczesna wieś uległa ogromnym zniszczeniom. Sama studnia ma przypominać o handlowej przeszłości Przytyka, gdzie na rynku krzyżowały się szlaki handlowe: Trakt Królewski (Warszawa – Kraków) i Trakt Wielkopolski (Lublin – Poznań). Miasto posiadało przywilej organizowania targów (2 razy w roku) i cotygodniowych jarmarków nadany przez króla Kazimierza Jagiellończyka. 

 

Dalsza nasza wędrówka ma przebiegać ścieżką nordic walking i czerwonym szlakiem rowerowym. Taki był plan. Realizacja wypadła zupełnie inaczej.

Już na skraju lasu zeszliśmy ze znakowanej ścieżki, żeby poszukać w lesie pozostałości cmentarza żydowskiego. To jedyny ślad po społeczności żydowskiej zamieszkującej Przytyk od 17. wieku. 

 

Muszę przyznać, że nie było łatwo dotrzeć na ten cmentarz. Mapa sugeruje ścieżkę od strony zabudowań Przytyka. Nic z tego – zarośnięta. Przedarliśmy się przez rów i dosyć wysoką trawę. Od tej strony cmentarz jest ogrodzony metalowym płotem. Bez problemu przezeń przechodzimy (furtka otwarta). Wśród drzew zauważamy rozrzucone po całym terenie macewy, ślady niektórych są zauważane jako niewielkie murki w ziemi. 

 

 

 

Znalazłam w sieci informację, że najstarszy nagrobek pochodzi z roku 1770. Możliwe, że go widzieliśmy, ale nie potrafimy odczytać napisów na płytach, więc wszystkie one są dla nas bezimienne. 

 

Trzeba przyznać, że macewy są pięknie zdobione, niektóre (podobno najstarsze) mają oryginalne wypukłe napisy z ciekawym liternictwem. 

 

Warto było się tu wybrać. Kiedy zaś opuszczaliśmy teren cmentarza, okazało się, że bardzo łatwo można było dotrzeć do niego od strony lasu, gdzie podłoże miękkie, brak ogrodzenia. Trudno jedynie wypatrzyć jakąkolwiek widoczną ścieżkę.

Sam zaś las okazał się bardzo przyjemny, czasem sosnowy, czasem brzozowy. Idealny na spacer.

 

 

Po dotarciu do szlaku rowerowego mieliśmy kolejne zadanie – trzeba było wypatrzyć wśród drzew pomnik 12 mieszkańców wsi Stefanów zamordowanych przez Niemców. Nie było to łatwe zadanie, bo skromny pomniczek skryty wśród gęstych drzew, ale przy ścieżce, którą wskazali nam spotkani w lesie spacerowicze. 

 

Ścieżka zaprowadziła nas na skraj stawów hodowlanych. Tu poczuliśmy się jak na najlepszych wakacjach – woda, błękitne niebo z malowniczymi chmurkami, rechot żab, kukanie kukułki.

 

Spędziliśmy tu trochę czasu. Nawet zrobiliśmy sobie małą przerwę śniadaniową. 

 

Początkowy plan wycieczki zakładał przejście szlakiem przez groblę i powrót do Przytyka ulicą od strony Zameczku. Zrezygnowaliśmy z niego, bo woleliśmy wracać lasem. Dodatkową motywacją było zachowanie pilnującego stawów, który ewidentnie uznał szlak za relikt komuny i zabronił turystom wstępu na groblę, po której śmigały rowery i auta ludzi bez plecaków.

 

 

W tej sytuacji opuściliśmy malownicze, ale nieprzyjazne miejsce. Popatrzyliśmy jeszcze na stawy z drogi, którą wybrałam na powrót. 

 

I tak dosyć szybko dotarliśmy na punkt startu i mety. Za jakiś czas może znów zajrzymy choć na krótko na rynek, bo podobno miasto zamierza wystawić tu pomnik Doroty Podlodowskiej, która w Przytyku brała ślub z Janem Kochanowskim. Wtedy warto będzie wybrać się i na tutejszy cmentarz, gdzie znajdują się nagrobki członków rodziny Podlodowskich – dawnych właścicieli Przytyka. 

 

 

Cała trasa liczyła 10 kilometrów. Była łatwa, ale nie polecam jej nikomu, bo po co się narażać na kontakt z obsługą łowiska. Wiem, można uzyskać ewentualną zgodę właściciela, ale numer telefonu do niego jest niedostępny w sieci. Szukałam go dosyć długo, ale nieskutecznie przed wycieczką. Zauważyliśmy go na tablicy informacyjnej już wracając do Skarżyska. Czyli za późno.

 

Zdjęcia – Edek i ja