Imponujące ruiny

Pierwszy raz usłyszałam o nich z telewizora, kiedy profesor (a może wtedy jeszcze tylko doktor) Wiktor Zin rysował węglem bramę, przy której wyrzeźbiono wielki krzyż po jednej i topór po drugiej stronie. Tyle lat minęło, a ja ciągle pamiętam ten wykład i rysunek. To wieża bramna zamku Krzyżtopór w Ujeździe zbudowanego w pierwszej połowie XVII wieku przez Krzysztofa Ossolińskiego.  

po lewej tajemnicza litera "W", krzyż - symbol wiary (Ossoliński był zagorzałym zwolennikiem kontrreformacji), po prawej topór - herb Ossolińskich i data budowy zamku

wieża w całej okazałości

wjazd do zamku

już widać dziedziniec 

wyjście z wieży na dziedziniec (nie rozumiem sensowności ustawiania armat wycelowanych w zamek)

Sama budowla wygląda zaiste imponująco. Krążą legendy o tym, że ilość wież, komnat, okien itd. jakoby odpowiadała kalendarzowi, ale podobno to nic pewnego. Jedno jest pewne – zamek obronny i jednocześnie rezydencja rodu Ossolińskich został zbudowany z rozmachem. Był piękny, wyposażony w wiele udogodnień dla mieszkańców, miał budzić podziw, może trochę zazdrość i szacunek.

widok ogólny zamku

widok z zamku na północ - może gdzieś tam były ogrody zamkowe?

dziedziniec główny 

dziedziniec wewnętrzny

Ale los go nie oszczędził. Jedyny syn Ossolińskiego – Krzysztof Baldwin zginął w bitwie pod Zborowem w roku 1649, rezydencja przechodziła w ręce kolejnych krewnych, a w roku 1655 została zdobyta i doszczętnie splądrowana przez Szwedów. Może jeszcze gdzieś w szwedzkich skarbcach można znaleźć cenne dobra wywiezione z Ujazdu.  

stajnie pałacowe - podobno konie miały tu marmurowe żłoby i kryształowe zwierciadła nad nimi

przyziemie skrzydła gospodarczego

 

Na stronie internetowej zamku (tu link) przeczytałam, że to jednak nie Szwedzi uszkodzili mury zamkowe. Te podobno zostały nienaruszone, zamek był zamieszkany jeszcze prze ponad sto lat. Dopiero po walkach konfederacji barskiej, kiedy to właścicielem zamku był Jan Michał Pac, zamek popadł w ruinę, a jego późniejsi właściciele Łempiccy (pamiętacie – kaplica grobowa w Iwaniskach) nie zamierzali go remontować, bo podobały im się takie romantyczne ruiny. 

jak dla mnie - romantyczne zakamarki

 

Rzeczywiście – osoby o bujnej wyobraźni i romantycznym usposobieniu mogą spacerować po pięknych niegdyś salach czując się jak goście Ossolińskich. Ba, może nawet zobaczą te ryby pływające w akwarium nad ich głowami w sali jadalnej, albo poczują zapach potraw przygotowywanych w zamkowej kuchni. No i można się spodziewać spotkania z duchem Baldwina albo Białej Damy.

pan na zamku?

"Duchy! Jesteśmy duchy lekkie, zwiewne. Ruchy nieziemskie mamy i powiewne"*

tajemnicze przejście kusi  

Inni zachwycą się potęgą murów i baszt obronnych, obudzi się w nich duch rycerski. 

jednak nie duchy, a współcześni rycerze 

jeden z bastionów

mury robią wrażenie

  

A najprawdziwszy snob zatrzyma się na dłużej na eliptycznym dziedzińcu i zacznie szukać wśród inskrypcji pokrywających ściany nazwiska własnych przodków.

fasada dziedzińca eliptycznego

w prostokątach umieszczone były podobizny przodków Krzysztofa Ossolińskiego oraz spokrewnionych z nim rodów, pod nimi krótkie inskrypcje

zachowane inskrypcje

Tacy jak ja, którzy bywali w tym miejscu przed laty, przecierają oczy ze zdumienia, jak te ruiny wypiękniały. Pamiętam je ze szkolnych wycieczek, kiedy to teren nieogrodzony był, trawa niekoszona, a mury w rozsypce. Teraz w zamku wre praca: coś się naprawia, coś buduje, kosi. A toaleta jaka tam dla zwiedzających! Ossolińskich by zaskoczyła, chociaż w ich czasach zamek miał toalety nawet podobno w pomieszczeniach dla służby.  

nowe sklepienie wieży oktagonalnej 

prace trwają

druga kondygnacja też z nowym dachem 

Wniosek – jeśli jeszcze nie byliście w Krzyżtoporze, wybierzcie się koniecznie. Najlepiej we wczesnych godzinach porannych, bo wtedy mniejszy ruch i przyjemniej się zwiedza.

*J. Przybora "Duchy" 

Zdjęcia: Andrzej, Edek, Janek i ja