Bzy, lilaki, poezja i proza

Zacznijmy poetycko:

Pierwsze bzy

Jeszcze od deszczu mokre

Świeże bzy

Położę na twym oknie*

 

Pierwsze bzy

Po gałązce gałązka

To młodości jest cząstka

Mój śmiech, twe łzy* 

 

Po złotej pogodzie

Majowej i bzowej (...)

Obudził się wietrzyk

Łagodny i miękki. **

 

W parku, wkoło jakiegoś nudnego popiersia
zakwitły bzy jedwabne, ciężkie -cała Persja! ***

 

Słowiki są dzisiaj nieswoje
bzy są jak chmury krzyżyków **** 

 

Narwali bzu, naszarpali,
Nadarli go, natargali,
Nanieśli świeżego, mokrego,
Białego i tego bzowego.

 

Liści tam - rwetes, olśnienie,
Kwiecia - gąszcz, zatrzęsienie,
Pachnie kropliste po uszy
I ptak się wśród zawieruszył. *****

 

Bez pachniał bzem najczęściej

i przekwitł o swojej porze.

Zostało mi po nim szczęście

w liliowo bzowym kolorze. ******

 

A mnie został poetycki zamęt i proza życia. Bo „bez końca w piosenkach się śpiewa o maju, o raju, o bzach i o łzach” *******, a tak naprawdę to w żadnym z tych tekstów nie powinien pojawić się bez. Na prezentowanych zdjęciach też bzu brak.

Cóż więc tam jest? Otóż lilak, proszę państwa. Nosi dumną łacińską nazwę Syringa, do której dodawane są różne przymiotnikowe określenia w zależności od gatunku. A gatunków ma lilak sporo – coś chyba około trzydziestu. Pochodzi z Azji wschodniej i należy do rodziny oliwkowatych. Z bzem nie jest nawet spokrewniony. Czytałam, że jego krewniacy to na przykład jesion i ligustr. I tu aż się chce porównać zapach – urzekający aromat kwiatów lilaka i duszący zapaszek ligustru. 

 

na wszystkich dotychczasowych zdjęciach lilak 

 

Co z bzem? Czy da się  spotkać u nas bez? Jak kwitnie? Gdzie rośnie?

Cóż, zobaczmy dwa gatunki bzu:

Dużo wcześniej niż lilak i, co to mówić, o wiele skromniej zakwita bez koralowy (Sambucus racemosa). Należy on do rodziny piżmaczkowatych, podobno kiedyś był klasyfikowany w rodzinie bzowatych. Ale co to za rodzina, skoro tylko bez do niej należy? Rośnie na skraju lasów, przy płotach, przy drogach. Kwitnie raczej niepozornie, dopiero jego ładne czerwone owoce dodają mu urody latem. Lepiej się trzymać z daleka od nich, bo to jednakowoż roślina trująca. Chociaż podobno po ugotowaniu już  nie, ale ja bym wolała być ostrożna. 

 

kwitnący bez koralowy

Z przygotowaniem tego wpisu czekałam aż zakwitnie bez czarny (Sambucus nigra). Kwitnie akurat teraz, na początku czerwca, kiedy lilaki już w odwrocie. Należy do tej samej rodziny, co bez koralowy. Jego maciupeńkie kwiatuszki są zebrane w efektowne baldachogrona. 

 

kwiaty bzu czarnego

 

rozkwitają stopniowo

idą na całość (a jak pachną!)

 

pęd ku słońcu
 

Spotkacie bez czarny w opuszczonych zagrodach, w lasach, wśród pól. W mieście również. Ba, są nawet liczne jego gatunki ozdobne. A w kilku programach kulinarnych widziałam delikatne placuszki przygotowywane z baldachów tego bzu. I to wszystko mimo ostrzeżeń o trujących właściwościach tej rośliny. Mogę jednak przyznać, że piłam nalewkę z kwiatów i żyję. Przygotowywałam też rozgrzewający sok z dojrzałych owoców. Trujące są podobno tylko niedojrzałe, ale łatwo je odróżnić od dojrzałych, które mają intensywną czarną barwę.

 

I co teraz? Jak żyć ze świadomością, że nasze ukochane bzy to nie bzy, a lilaki? Koleżanka dała mi radę – spróbuj zamienić w wierszach słowo „bzy” na „lilaki”. I już widać, że „bzy” pięknie się rymują, a jaki rym mają „lilaki”?  Tylko nijaki. I dlatego możemy sobie wiedzieć, co wiemy, a i tak wszyscy będziemy nazywać lilaki bzami.

 

Co tam wygląda zza płotu? Wiemy, że lilak, ale czujemy, że bez.
 

PS Nie publikuję zdjęć owoców bzu, bo to wpis o kwiatach.  

 Zdjęcia – Teresa i ja

 

* E. Fiszer „Pierwsze bzy”

** L. Staff „Maj”

*** M. Pawlikowska-Jasnorzewska „Wiosna”

**** M. Pawlikowska-Jasnorzewska „Słowiki”

***** J. Tuwim „Rwanie bzu”

****** A. Osiecka „Bez”

******* B. Horowicz „Kiedy będziesz zakochany”