Morskie opowieści z centrum Polski

Zaczęło się od małego zdjęcia, które znalazłam w starym metalowym pudełku z rodzinnymi fotografiami. Nie było na nim nikogo z rodziny. Kościół poznałam bez problemu – to kościół Najświętszego Serca Jezusowego w Skarżysku, ale co to za pomnik na pierwszym planie? Nigdy go nie widziałam, a przecież nieraz bywałam w tym kościele. 

Okazało się, że pomnik znajduje się poniżej ulicy – widać go było z okien pociągu.  I nie wyglądał tak, jak na tym zdjęciu. Zresztą sami porównajcie.

Napis na tablicy umieszczonej na cokole brzmi: 

To już rozwiązuje cześć zagadki – dziadek był przedwojennym kolejarzem, a więc jednym z fundatorów pomnika i pewnie dlatego miał zdjęcie wykonane po jego odsłonięciu.  Ale skąd u nas, w centrum Polski, pamiątka odzyskania dostępu do morza?

Dopiero wycieczka po moim mieście, którą prowadził miłośnik i znawca jego historii – Marcin Medyński, odsłoniła tajniki tego pomnika. Usłyszałam wtedy o działalności w naszym mieście Ligi Morskiej i Kolonialnej.

Niestrudzony przewodnik, który oprowadzał nas po mieście przy okazji promocji książki "Miasto kolejarzy nad Kamienną" autorstwa p. Marcina Medyńskiego i Jerzego Krauze

W Skarżysku w okresie międzywojennym działała Liga Morska i Rzeczna, która w 1930 r. została przekształcona w Ligę Morską i Kolonialną. Swą działalność rozpoczęła na terenie węzła kolejowego, później powstała przy Fabryce Amunicji i przy placówkach oświatowych. Członkowie Ligi skupiali się w różnych sekcjach, jak żeglarska czy turystyczna. Organizowano wycieczki dzieci nad morze, współorganizowano różne uroczystości rocznicowe, sprawowano patronat nad ORP „Jaskółka”.  

Koło Młodzieży PCK przed przystanią Ligi Morskiej i Kolonialnej nad zalewem rejowskim, koniec lat 30. XX w. (kopia zdjęcia ze zbiorów Marcina Medyńskiego udostępniona przez portal skarzysko.info)

przemarsz członków Ligi Morskiej i Kolonialnej - ul. Legionów, koniec lat 30. XX w. (kopia zdjęcia ze zbiorów Marcina Medyńskiego udostępniona przez portal skarzysko.info)

propaganda morska Ligi Morskiej i Kolonialnej - makieta okrętu "Rejów" na zalewie rejowskim, lata 30. XX w. (kopia zdjęcia ze zbiorów Marcina Medyńskiego)

Jedną z inicjatyw LMiK oraz Kolejowego Przysposobienia Wojskowego było ufundowanie bazaltowego pomnika upamiętniającego odzyskanie przez Polskę dostępu do morza – daru kolejarzy dla narodu. Odsłonięto go 11 listopada 1933 roku. Zainteresowała mnie lokalizacja pomnika w rozwidleniu węzłów kolejowych w mieście kolejarzy. Otóż w okresie międzywojennym uważano Skarżysko-Kamienną za miasto bliźniacze Gdyni, gdyż oba te miasta właśnie wtedy powstały. I dlatego uważano, że nasze miasto, w którym działał węzeł kolejowy do transportu towarów z głębi kraju, było pośrednikiem, symbolem łączności kraju z Gdynią, z morzem. Tu więc powinien stanąć ów pomnik.

Po wojnie miasto rozwijało się i zmieniało swój układ urbanistyczny, a przedwojenny pomnik znalazł się w oddaleniu od uczęszczanych miejsc, okazał się politycznie niewygodny i popadał w zapomnienie i ruinę. 

Dopiero w roku 2010 podjęto decyzję o przesunięciu pomnika  w stronę kościoła. Nowy pomnik z piaskowca, z granitową kulą, na której umieszczono odlanego w brązie orła, znajduje się na placu, który od momentu odsłonięcia zrekonstruowanego pomnika 11 listopada 2011 roku, nosi nazwę Skwer Kolejarzy. Ja zaś miałam zaszczyt zamknąć pętlę historii rodzinnego zdjęcia i uczestniczyć w tej uroczystości. 

 przygotowania do odsłonięcia nowego pomnika

tak pomnik (replika poprzedniego) wygląda ostatnio

Wszystkie informacje historyczne czerpałam z artykułu B. Orlicza „Pomnik Ligi Morskiej i Kolonialnej” zamieszczonego w Zeszycie 1 serii „Miniatury Historyczne”, wydanym w Skarżysku-Kamiennej w r. 2012 nakładem Polskiego Towarzystwa Historycznego Oddział w Skarżysku-Kamiennej pod redakcją Marcina Medyńskiego.

Dziękuję za pomoc w gromadzeniu materiałów panom Marcinowi Medyńskiemu i Pawłowi Wełpie.