Pójdziemy śladem cienia i szelestu*

Wybierzcie się z nami. Albo później powtórzcie naszą przechadzkę. Niekoniecznie taką samą, ale zajrzyjcie tam, gdzie my mieliśmy naszą „schadzkę spóźnioną” z Poetą i tymi, którzy o nim przypominają.

„…wraca po długiej rozłące –

(…) Wszystko – dawne,  niby na pewno…” **

Na początku TEN dom. Znamy go jako dom Sunderlandów. Stoi przy ruchliwej iłżeckiej ulicy. Na jego ścianie ta sama tablica pamiątkowa, co przed laty, a jednak inna – oczyszczona ze sztucznego kwiecia, które oplatało ją lata całe. Tu poeta spędzał wakacyjne miesiące, tu przeżywał wielką miłość. 

dom Sunderlandów (powstał w roku 1754 jako spichlerz, w kolejnym stuleciu mieściła się tu fabryka fajansu należąca do rodziny Sunderlandów, od 20. wieku to dom mieszkalny)

ten sam dom od podwórza

tablica pamiątkowa dawniej i obecnie 

nowość - tablice informujące o historii domu i związku Leśmiana z tym miejscem

Obok domu miejsce, do którego zawsze chciałam zajrzeć, sprawdzić, jak było w tamtym malinowym chruśniaku. W latach osiemdziesiątych było tak:

altanka w malinowym chruśniaku w latach osiemdziesiątych 20. wieku 

 

A w późniejszych latach ogródek zamknięty, zarośnięty i tylko zaglądanie przez płot. 

Jak było jeszcze dawniej, chyba wszyscy możemy sobie wyobrazić, bo każdemu jakiś fragment wiersza w głowie kołacze. Może ten:

Bąk złośnik huczał basem, jakby straszył kwiaty,

Rdzawe guzy na słońcu wygrzewał liść chory,

Złachmaniałych pajęczyn skrzyły się wisiory,

I szedł tyłem na grzbiecie jakiś żuk kosmaty. ***

A jak jest teraz? Jeszcze całkiem niedawno było tak:

altanka tuż przed remontem przeprowadzonym staraniem Iłżeckiego Towarzystwa Historyczno-Naukowego (zdjęcie skopiowałam ze strony Towarzystwa - tu link)

No, a wczoraj… W towarzystwie pana Pawła Nowakowskiego z Iłżeckiego Towarzystwa Historyczno-Naukowego przekroczyliśmy furtkę ogrodu. Drzewa może pamiętają Bolesława i Dorę, którym się wtedy, prawie sto lat temu, wydawało

Nikt nas nie widział - chyba te ćmy,

Co puszyścieją w przelocie.

I tak nam słodko, że tylko - my

Wiemy o naszej pieszczocie. ****

stare drzewa w ogrodzie na zboczu wzniesienia zwanego Sztynderką (może i nie mają stu lat, ale pozwólcie mi sobie to wyobrażać)

 

One widziały. Ale milczą. Milczy też wymownie tamta altanka, ze starym stołem, na którym może ukradkiem zetknęły się ich dłonie.

altanka po remoncie (pod płotem ogrodu nasadzono nowe malinowe krzewy)

 

A w oknie domu stoi lampa. Czeka na dzień, kiedy znów stanie się „hasłem naszym” (ich hasłem).

Lampa, gdy noc już zdąży świat mrokiem owionąć,

Winna zgasnąć w tej szybie, a tamtej zapłonąć.

Na znak ten oddech tracę.***** 

Za jakiś czas będzie można wejść do tego pokoju, wyjrzeć przez okno, zobaczyć Iłżę tak, jak oni ją widzieli, chociaż na pewno nie taką samą. Właściciel domu, pan Adam Bałuch, i rzeźbiarz, pan Norbert Jastalski, coś tam szykują. Poczekajmy.

Tymczasem możemy zajrzeć do  niedawno otwartej Izby Bolesława Leśmiana przy placu 11 Listopada. W rzeczywistości to nie jedna izba, a trzy ładnie stylowo zaaranżowane pomieszczenia, które oddają ducha epoki, kiedy żył poeta. Zgromadzone tu meble są autentykami z tamtych czasów,  biblioteczkę zapełniają stare słowniki, encyklopedie, które poeta tak lubił, są pierwsze wydania jego dzieł. Otaczają nas autentyczne bibeloty, nawet kwiaty w doniczkowe są typowe dla lat dwudziestolecia międzywojennego (ale doniczki owinięte papierem, to już wspomnienie z domu rodzinnego poety). Wśród przedmiotów znalazły się dary przekazane przez panią Krystynę Brzechwę, córkę Jana Brzechwy, brata stryjecznego Leśmiana. To między innymi obrazy kuzynki poety Celiny Sunderland, do której to w odwiedziny przyjeżdżał latem do Iłży i dzięki której poznał swa wielką miłość – Dorę Lebenthal. Jej to poświęcił cytowane przeze mnie wcześniej erotyki.

izba zaprasza

w saloniku

nad otomaną portrety Leśmiana i jego zony Zofii, a na drugiej ścianie obrazy Celiny Sunderland 

na sztalugach obrazy będące próbą odtworzenia kolorystyki obrazów Zofii Leśmianowej (zachowały się jedynie czarno-białe odbitki w książkach) 

tak mogło wyglądać biurko poety (na nim zdjęcia córek, a portret Dory dyskretnie obok zasłony)

 

Nie jest moim celem opisywanie burzliwych dziejów uczucia, które rozkwitło sto, a może 99 lat temu. Ono trwa nadal, żyje w poezji, żyje w Iłży.

Nie wierzycie?

No to zajrzyjcie do lodziarni przy wspomnianym już placu – jej urocze wnętrze to współczesny malinowy chruśniak, a w karcie deser lodowy „Tajemnik”. Czy jakikolwiek piechur może go sobie odmówić? Przecież „Jan swego nazwiska, Tajemnikiem zwany (…) najchętniej po lasach samotnikował, włóczęgą trudząc duszę i nogi.”****** może być jednym z nas, a może to nam gdzieś się w duszy tli chęć bycia, jak on? 

wnętrze lodziarni urządzone według projektu pana Norberta Jastalskiego

"Tajemnik" - klient sam wybiera lody wchodzące w jego skład, ale deser jest przygotowywany na zapleczu, żeby nie psuć niespodzianki ukrytej w jego wnętrzu 

 

Po drugiej stronie placu zaprasza cukiernia „Delicja”, w której niestety akurat zabrakło „znikomków”, ale w piątek będą. To kruche ciasto z malinowym (jakże by inaczej) dodatkiem.

z powodu chwilowego zniknięcia "znikomka" prezentuję zdjęcie oficjalne

 

"Znikomka" zabrakło, ale „mątewka”, którą Znikomek miesza „cień własny z cieniem brzóz kilku”******* jest. Można ją dostać w kwiaciarni pani Joanny Wolskiej przy ulicy Mostowej. To uroczy malutki bukiecik z malinowym goździkiem (jak chruśniak), otoczonym zielenią ogrodu i z ażurową wstążką – altanką. Śliczne to maleństwo bardzo jest wytrzymałe – przeszło ze mną trasę z Iłży do Jasieńca Iłżeckiego, wytrzymało podróż dwoma busami, a teraz uśmiecha się do mnie w małym wazoniku na stole.

w naszej grupie lekkie zamieszanie przed kwiaciarnią

"mątewka"  w iłżeckim lesie

 

Każdy z tych drobiazgów ma uroczą poetycką wizytówkę. Zaprasza do świata Leśmiana.  Podobnie jak plakaty projektu pana Jastalskiego, które można spotkać w mieście i w Internecie.

I na tym kończę moje dywagacje związane z Iłżeckim Rokiem Leśmianowskim. Ale ten rok się nie kończy, obfituje w mnogość imprez; część z nich już się odbyła, cześć jeszcze będzie. A to, co tu opisałam, zapewne zostanie w Iłży na lata. Zaglądajcie, próbujcie smaku poezji.

Więcej informacji o Iłżeckim  Roku Leśmianowskim na stronie Iłżeckiego Towarzystwa Historyczno-Naukowego (tu link) i Domu Kultury w Iłży (tu link).

Zdjęcia: pan Norbert Jastalski, Edek, Janek i ja

* B. Leśmian „Schadzka spóźniona”

** B. Leśmian „Bez tytułu”

*** B. Leśmian „W malinowym chruśniaku”

**** B. Leśmian „Tajemnica”

***** B. Leśmian „ Hasło nasze …”

****** B. Leśmian „Klechdy polskie. Jan Tajemnik”

******* B. Leśmian „Znikomek”