Wszystko na świecie czasowe i przemijające *

Jeśli tą rzeczą przemijającą jest dom. Potrzebuje on człowieka, który o niego zadba, bo jeśli nie…

No właśnie.

Wyobraźmy sobie najbardziej polski z polskich domów – dwór szlachecki. Taki z „Pana Tadeusza”. A teraz pozbawmy go wszystkich mieszkańców, co o niego dbali. Niemożliwe? A przecież tak było. W majestacie bezprawia odebrano właścicielom ich miejsca ukochane, dorobek pokoleń. 
Dodajmy upływ czasu i obcych, którzy się w cudzych domach szarogęsili. I mamy obrazki, które w tym wpisie zaprezentuję.

Na początku naszej wyprawy zaglądamy do Pawłowic niedaleko Sędziszowa. Tu Władysław Chwalibóg wybudował pod koniec 19. wieku piętrowy pałac, który otoczył rozległym parkiem.  

Nadszedł rok 1945 i pałac odebrano dawnym właścicielom. Był on siedzibą Uniwersytetu Ludowego, a później szkoły podstawowej. Ta szkoła działa tam do dziś. I może dzięki temu pałac jeszcze się trzyma.  

Pawłowice - pałac na wzgórzu

 elewacja wschodnia

 

Daleko mu do świetności z dawnych czasów, ale widać, że jest nawet remontowany. Trwają prace przy kolumnach ganku. Na werandę po północnej stronie pałacu prowadzi podjazd dla wózków. 

prace remontowe przy portyku

 weranda

 

W wielu miejscach odpada tynk, kruszeją tralki balkonów, piękny park zarasta, w jednej jego części urządzono boisko szkolne. 

w parku

 

Pałac w Pawłowicach ma szczęście – istnieje. I nie popada w ruinę.

A w Desznie na północny wschód od Pawłowic dziewiętnastowieczny dwór wybudowany przez Józefa Kozłowskiego już od kilku lat nie jest siedzibą szkoły podstawowej. Tablica z nazwą szkoły poniewiera się na schodach niedbale porzucona podczas przeprowadzki. Tynk odłazi płatami, część okien zabita, część nie wiadomo dlaczego otwarta. Na ściany pnie się roślinność. 

dwór w Desznie

 

Park otaczający dwór założono w 18. wieku. Drzewa tam wspaniałe – stare kasztanowce, lipy, graby. Niektóre tworzą efektowne alejki. Tablica, która jakimś cudem uchowała się przed dworem, informuje o najrzadszych okazach w parku: to dwa miłorzęby japońskie.

parkowa alejka

okazy miłorzębu japońskiego

liście miłorzębu   

 

Są tu też stawy. To znaczy pozostałości stawów. 

 na jednym ze stawów

Dwór i park czekają na nowego właściciela.

damom na tarasie ręce opadają

 

Właścicieli ma dziewiętnastowieczny dwór w Krzcięcicach. To prawdopodobnie spadkobiercy ostatniej właścicielki, Wandy Zadęckiej.

Niestety właściciele najwyraźniej go nie remontują. Okna zabite od wewnątrz, tynk się sypie. Na szczęście dwór ma dach, nic to, że z eternitu. Ale jest. Sama bryła dworu urocza – to kwintesencja polskiego dworu z gankiem.

dwór w Krzcięcicach

 portyk

ozdobny niegdyś tympanon  

 

Park otaczający dwór zarośnięty. Dziczeje.

Zajrzeliśmy też i do dworu w Trzcińcu na północ od Pawłowic. No, ten to wygląda interesująco! Powstał w ostatnich latach 19. wieku. I na dobrą sprawę wcale nie wygląda jak dwór. Otoczony jest solidnym płotem bez możliwości wejścia. Z tego wniosek, że istniejący tam niegdyś sklep już nie funkcjonuje. A może tylko zamknięty w niedzielę.

dwór w Trzcińcu

 

Park podworski był akurat miejscem libacji miejscowych birbantów, którym nie chcieliśmy przeszkadzać, więc zdjęć parku nie będzie.

Skoro poruszamy się na północ, to w końcu docieramy do ostatniego dworu na naszej trasie. Znajdujemy się w Nagłowicach, gdzie w szesnastym wieku żył, gospodarował i tworzył Mikołaj Rej. Autentyczny dwór Reja nie dotrwał do naszych czasów. Ten, który nazywa się dworem Mikołaja Reja, to dwór Kacpra Walewskiego zbudowany na przełomie 18. i 19. wieku, a potem kilkakrotnie przebudowywany.

Dwór świetnie się prezentuje. Jest obecnie siedzibą Muzeum Mikołaja Reja. 

dworek w Nagłowicach

Mikołaj Rej zdaje się pilnować porządku we dworze i jego otoczeniu 

 

Otoczenie dworu stanowi rozległy park, w którym rosną dęby pamiętające podobno czasy Reja. Szkoda, że nie rozumiemy ich mowy, bo może sporo by nam opowiedziały.

 w parku

W pobliżu dworu w latach międzywojennych ówczesny właściciel majątku, książę Michał Radziwiłł, wybudował neoklasycystyczny pałac. Trochę to wygląda dziwnie – takie bliskie sąsiedztwo dworu i pałacu.

Do niedawna w pałacu mieścił się dom dziecka, ale przeniesiono go do sąsiednich budynków. Pałac ma wrócić w ręce spadkobierców dawnych właścicieli, którzy utracili go w roku 1945.

 pałac Radziwiłłów w Nagłowicach

I tak się plecie  historia dworów i pałaców. A skromny zwiedzający na ich widok zagrałby w jaką grę losową, żeby zdobyć fundusze na tchnięcie życia w najbardziej niszczejące obiekty.

Zdjęcia – Edek i ja

*E. Orzeszkowa „Nad Niemnem”