Tarnowskie tropy literackie

Nie znalazłam ich wiele, ale tych kilka chciałabym zaprezentować.

Pierwszy nie rzuca się specjalnie w oczy jako obiekt związany z literaturą. To pokazywany już Klasztor Bernardynów. 

kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego przy klasztorze

Pierwotnie był klasztorem żeńskim i w nim to właśnie w roku 1765 dokonała żywota poetka, którą Krasicki chwalił za „moc i dzielność umysłu”, „żywość imaginacyi i wdzięk wyrazów” - Elżbieta Drużbacka. Ta uboga szlachcianka bywała na wielu wielkopańskich dworach i, jak pisze Ignacy Chrzanowski, „znała Pismo święte, umiała trochę historii i mitologii (…), ale gruntownie nie umiała nic, a wyjątkowym rozumem ani bystrością umysłu nie grzeszyła wcale”*. Mimo to do czasów współczesnych przetrwały niektóre jej dziełka. Nie będę podawać ich tytułów, bo długachne są i wielce skomplikowane. Niemniej jednak, warto wspomnieć o poetce, która tak opisywała wiosnę:

Przyjemna pora, czas miły, czas młody,

Ma swoją mowę z powietrzem i słońcem;

Wie, kiedy zagrzać, wie, kiedy ochłodzić,

Ma sposób starość orzeźwić, odmłodzić.**

portret Elżbiety Drużbackiej skopiowałam z cytowanej książki I. Chrzanowskiego
 

Kolejny trop literacki prowadzi na ulicę Piłsudskiego, gdzie znajdziemy się przed liceum im. Kazimierza Brodzińskiego. 

portal liceum (dawniej I C.K. Wyższe Gimnazjum w Tarnowie, ktorego dyrektorem w latach 1871 - 1891 był Bronisław Trzaskowski, pomysłodawca pomników, o których dalej będzie mowa) 
 

Na ozdobnym kamiennym postumencie widzimy popiersie patrona liceum – poety, który do tej właśnie szkoły (w owych czasach gimnazjum) uczęszczał. Ów poeta znany jest jako „śpiewak Wiesława”, bo to właśnie Wiesław jest bohaterem jego najsłynniejszej sielanki, a literatura polska Brodzińskiemu zawdzięcza skierowanie z drogi klasycyzmu ku romantyzmowi. Mickiewicz w swoich wykładach nazywał Brodzińskiego „wodzem szkoły romantycznej”.*** Takiego to człowieka wychowało tarnowskie gimnazjum.

popiersie poety

widok ogólny pomnika (rekonstrukcja po zniszczeniach z czasów wojny)
  

Niedaleko wspomnianego pomnika znajduje się kolejny – to podobne w stylu popiersie urodzonego w Tarnowie polskiego historyka – Józefa Szujskiego (i on uczęszczał do tego samego tarnowskiego gimnazjum). Szujski był nie tylko historykiem – zajmował się działalnością literacką – był między innymi współautorem satyry „Teka Stańczyka”, od której wywodzi się nazwa konserwatywnego ugrupowania politycznego w Galicji 19. wieku. Pisywał także dramaty historyczne.

popiersie Józefa Szujskiego (autorem dzieła był krakowski rzeźbiarz Piotr Kozakiewicz)

pomnik w całej okazałości 

Brodziński ma w Tarnowie swoją ulicę, znajdziemy też dom, w którym przyszły poeta mieszkał w czasach gimnazjalnych.  Mieści się on przy ulicy Wałowej.

to właśnie ten dom

tablica pamiątkowa na dowód
  

Jeśli przejdziemy ulicą Wałową, napotkamy nietypowy pomnik – przy rogu jednej z kamienic stoi oparty o jej ścianę mężczyzna w berecie, który spokojnie trzyma fajeczkę i przygląda się przechodniom. 

poeta zadumał się na chwilę, a przechodnie idą dalej 
 
To pomnik wybitnego tarnowianina – Romana Brandstaettera – poety, dramaturga, znawcy Biblii, człowieka o niezwykłym życiorysie – Żyda, który przeszedł na katolicyzm, intelektualisty, który w ten symboliczny sposób wrócił do rodzinnego miasta. Przypomina on prostą, ale ważną prawdę:

„nic nie dzieje się przedwcześnie,

I nic nie dzieje się za późno,

I wszystko dzieje się w swym czasie,

Wszystko…

Wszystkie uczucia, spotkania,

Odejścia, powroty, czyny zamiary.

Zawsze właściwą godzinę biją Boże Zegary.” ****

ten fragment wiersza na stroju poety

Idźmy dalej ulicą Wałową. Natrafimy na dziwny obiekt – coś w rodzaju murka czy ławeczki, a na niej trzy postaci. Odwrócone do siebie plecami. Każda pogrążona we własnych myślach, w swoim świecie. W gruncie rzeczy niezręcznie się do nich przysiadać, przerywać poetyckie skupienie.

Ławeczka Poetów - samotność we troje 
 

Na ławeczce przysiedli poeci, których wybrali tarnowianie, aby tak ich uczcić. Żadna z siedzących tu osób nie była związana z Tarnowem, a ich twórczość jest tak znana, że tylko wymienię w podpisach pod zdjęciami ich nazwiska.  

Agnieszka Osiecka

Jan Brzechwa  

 Zbigniew Herbert
 

Warto dodać, że autorem rzeźb na „Ławeczce Poetów” i pomnika Brandstaettera jest tarnowski rzeźbiarz Jacek Kucaba (w Busku-Zdroju można przysiąść na ławeczce Wojtka Belona, której Kucaba jest autorem).

Tyle miejsc literackich wyszukałam. Jeśli znacie inne, dajcie „cynk”, podążę ich tropem przy najbliższej okazji.

Zdjęcia – Edek i ja

*I. Chrzanowski „Historia literatury niepodległej Polski”

** E. Drużbacka „Opisanie czterech części roku”

*** „Literatura polska od średniowiecza do pozytywizmu” pod redakcją J. Z. Jakubowskiego

*** R. Brandstaetter „Pieśń o Bożych zegarach”