Od wiosny do jesieni

Pod koniec kwietnia zaczęło się mówienie o nadchodzących maturach. Pomyślałam – ciekawe, czy w tym roku kasztanowce zakwitną na czas matur. Sprawdzam. I co? Zauważyłam na gałęziach pąki. I to solidne. Duże, lepkie, brązowe. Niektóre jeszcze zamknięte, inne już się otwierały. 

 

coś już zaczyna się dziać 

 

Znalazłam w sieci informację, że pąki kasztanowca są największymi pąkami europejskich drzew. Tworzą się nie wiosną, a zimują i rozwijają się w kolejnym roku. Są tak duże, bo zawierają w sobie zalążki zarówno liści jak i kwiatów. 

 

zawartość pąka zaczyna się formować w liście i kwiaty
 

Otwierają się powoli – najpierw rozchylają się niewielkie liście, które stopniowo nabierają znanego nam kształtu i koloru.

 

liście "rozprostowują plecy"

 

Pośród młodziutkich listków wyłania się skupiony kwiatostan. Malutkie brązowawe kuleczki są najpierw mocno „sklejone”, potem stopniowo się rozsuwają. 

 

Liście już właściwie w pełni dojrzałe, a kwiaty dopiero zaczynają się ładnie ukazywać w znanej wszystkim formie i kolorystyce. Zwykle zauważamy wysokie „świece” kwiatów.

 

najpierw pierwsi zwiadowcy

 

więcej kwiatów się rozwinęło
 

i wreszcie to, na czekali maturzyści

 

A spróbujmy przyjrzeć się pojedynczym kwiatuszkom. I jakież zdziwienie. Są białe, ale mają w środku żółtą albo czerwonawą plamkę. Dlaczego aż dwie barwy? Otóż żółte to kwiaty niezapylone – zapraszają owady, a czerwone już spełniły swoje zadanie. Te owady mogą omijać.  

 

W tym roku nie zdążyły na czas matur, dlatego postanowiłam kontynuować obserwacje. Raz na jakiś czas przechodząc obok znajomych kasztanowców sprawdzałam, co tam nowego. 

Może spójrzmy na liście. Chyba do tej pory lekko je zaniedbałam w relacji.

 

świeża zieleń wiosennych liści 

 

Kwiatuszki zasychały, a na ich miejscu pojawiły się malutkie już kolczaste owoce. Podobno kolce są formą ochrony zawartości. 

 

różne stadia rozwoju i zasychania kwiatów 

 

powstawanie owocu - zwróćcie uwagę na "antenkę", która wystaje z kasztanka, to pozosytałośc słupka

kasztany się usamodzielniają

 

Może nas tylko zastanowić, czemu tych kasztanków tak niewiele. Przecież kwiatów było po kilkadziesiąt w każdym zestawie. Okazuje się, że nasiona zawiązują się na kilku – do pięciu – kwiatach. Widocznie drzewo tyle jest w stanie wyżywić.

 

zwycięzca wyścigu ku przyszłości
 

Poza tym nie wszystkie zawiązane owoce dotrwają do końca lata. Już na początku niektóre zasychają, a obok pysznią się silniejsi kuzynowie.

 

mocarz i słabsi kuzyni

 

bez szans

Kolczaste (czasem jednak nie) kasztany z czasem brązowieją i opadają z dojrzałymi nasionami. Znacie je od zawsze – to śliczne lśniące brązowe kulki z jasną (białą lub kremową) plamką na wierzchu.

 

 

 

Najwcześniej spadają takie niezbyt dobre, z zepsutym ziarenkiem – zeschniętym, małym.

 

Potem następuje najtrudniejszy okres dla obserwatora chcącego sfotografować dojrzałe kasztany. Zawsze jest w tyle za dziećmi. Żebyś nie wiem, jak wcześnie przyszedł, to i tak czekają na ciebie tylko puste łupiny. Trzeba czekać na wietrzny i naprawdę chłodny dzień.

 

dojrzała łupina pęka na trzy części  

 

w środku znajduje się jeden kasztan
 

często dwa

 

takie "bliźniaki" mają charakterystycznie spłaszczone brzegi

podobno trafiają się i "trojaczki", ale tu zdecydowanie jeden z braci wyparł pozostałych

 

Najbardziej bolesną sprawą są liście kasztanowca. Te bardzo szybko tracą swoją uroczą soczystą zieleń. Za sprawą szrotówka kasztnowcowiaczka osłabione żerowaniem larw tego motyla liście pokrywają się brązowymi plamami, marszczą się, w końcu całe zbrązowiałe opadają. A podobno zdrowe liście kasztanowca przebarwiają się jesienią na złoto. Kto z nas to pamięta?

 

Drzewo, choć potężne, jest coraz bardziej osłabione. Nierzadko obumiera. A czasem zdarza się, że wczesną jesienią podejmuje nierówną walkę ze szkodnikiem i wypuszcza nowe pąki, z których rozwijają się młode liście i kwiaty. Nie maja one jednak szans aby w pełni dojrzeć. Daremny to trud. 

W tym roku nie zaobserwowałam takiego zjawiska, ale mam zdjęcia archiwalne obrazujące jego występowanie.

 

jesienne młode pąki i liście ze starymi zbrązowiałymi w tle 

 

wrześniowe kwitnienie
 

Kasztanowiec (zwłaszcza kwiaty i kora) ma olbrzymie zastosowanie w kosmetyce i leczeniu: wzmacnia naczynia krwionośne, usprawnia przepływ krwi, ułatwia trawienie. Tu powinnam pokazać kosz, jaki zobaczyłam w jednej z aptek – był wypełniony przeróżnymi preparatami z wyciągiem z kory lub kwiatów kasztanowca. Aż mi się oczy zaświeciły na jego widok, ale się powstrzymałam przed prośbą o pozwolenie zrobienia zdjęcia – toż to by była reklama w najczystszej postaci.

Zaprezentuję domowej roboty herbatkę, którą można wypić albo dodać do kąpieli czy zastosować jako okład na miejsca opuchnięte lub stłuczone.

 

 

Doskonale działa również nalewka z kwiatów kasztanowca. Jest świetnym lekiem wzmacniającym naczynia krwionośne. Podobno reguluje tez wydzielanie żółci. Po naciągnięciu i przefiltrowaniu można ją pić kilka razy dziennie po 30 kropel. 

A co z owocami? Podobno bywają pokarmem dzikich zwierząt. Ja lubię nosić w kieszeniach zimowych płaszczy i kurtek jednostronnie spłaszczone kasztany. Pamiętam też, ile to zabawy dostarczają dzieciom (i nie tylko) własnoręcznie wykonane ludziki z kasztanów. Zobaczcie, jaka ich grupka zawitała do jednego z zaprzyjaźnionych ogrodów.

Koledzy, co z tego wyrośnie?

 

kasztanowe ludziki poznają świat

Na zakończenie wpisu mały aneks artystyczny - kasztany w sztuce. Gdyby się postarać, wyszedłby z tego olbrzymi post, więc tutaj tylko sygnał. 

szklane kasztany litewskich artystów Indre Stulgaite-Kriukene i Remigiusa Kriukasa

 

jeden tylko secesyjny fryz z cieszyńskiej kamieniczki, ale za to prezentujący całość tematu 

 

I to już zdecydowanie koniec wpisu. Wybaczcie, że taki obszerny, ale chciałam wszystko zmieścić w jednym kawałku...
 

PS. I tylko zdjęcia kasztanowca zwyczajnego - drzewa tu brak. Ale nie będzie, bo skupiałam się na obserwacji detali. Całość może w przyszłym roku...? 

Zdjęcia - Terenia, Teresa, Janusz i ja