Zamiast laurki na urodziny

Co można napisać na 110 urodziny tak oryginalnego i sarkastycznego człowieka, jakim był Witold Gombrowicz? Czy trochę peanów, bo lubił być doceniany? Czy parę gorzkich i okrutnych prawd, które lubił mówić innym? No, nie wiem. A może zamiast … kilka tropów, jakie udało nam się znaleźć na ziemi naszej świętokrzyskiej, po której i On przed laty chadzał.

Trop pierwszy – rodzice. To zamożni ziemianie Jan i Antonina (z domu Kotkowska herbu Ostoja) Gombrowiczowie herbu Kościesza. Kopie ich portretów autorstwa Maksymiliana Górskiego wykonane przez Reginę Dmowską i Jerzego Szajewskiego zobaczyliśmy wprawdzie nie w naszym województwie, ale w zaprzyjaźnionej Wsoli w Muzeum W. Gombrowicza. W Kielcach i w okolicach Ożarowa znajdują się groby państwa Gombrowiczów. Niestety nie udało nam się ich odszukać. 

 Antonina z Kotkowskich Gombrowiczowa

Jan Gombrowicz

Kolejny trop pozostawiła rodzina matki pisarza, która miała we władaniu włości w Bodzechowie. Była to nie tylko ziemia lecz i fabryki, w tym papiernia. Majątek nie ulegał rozdrobnieniu, bo w rodzinie zawierano małżeństwa z krewnymi. Antonina wyłamała się z tego zwyczaju i wyszła za mąż za „obcego” Gombrowicza.

Obecnie w Bodzechowie stoją jeszcze zabudowania dawnej papierni Kotkowskich, można też zajrzeć do starego drewnianego kościółka, który na placu podarowanym przez babkę pisarza został postawiony w roku 1937 przez jej wnuków – Witolda i Janusza (nie wydaje mi sie, żeby oni tak własną ręka stawiali ten kościół, pewnie raczej nadzorowali roboty). Drewno przeniesiono ze Wsoli (majątku Jerzego), gdzie budowano nowy murowany kościół.  W ołtarzu tego kościołka znajduje się obraz świętej Zofii, do którego pozowała krewna pisarza - Zofia Baczyńska z domu Kotkowska.

 zabudowania dawnej papierni Kotkowskich

drewniany kościół p.w. św. Zofii w Bodzechowie

ołtarz z obrazem św. Zofii z tego kościoła

A na polach w pobliżu miejsca, gdzie dawniej znajdował się dwór można zobaczyć starą kolumnę, zbudowaną podobno w czasach dziedziców Kotkowskich.  Ciekawa ta kolumna służy od początku jako podstawa pod gniazdo bocianie. 

 

  gniazdo bocianie na kolumnie w Bodzechowie

Inny trop znajdziemy w Dołach Biskupich, gdzie  rodzina Kotkowskich posiadała młyny wodne i kopalnie piaskowca. Tu nad rzeką Świśliną Jan Gombrowicz wybudował fabrykę tektury, miała ona być zabezpieczaniem majątkowym najmłodszego syna i została nazwana od jego imienia Witulin. Zakład był wyposażony w nowoczesne maszyny wysokiej jakości, które pracowały jeszcze w latach 60. XX wieku. Niestety, obecnie cały zakład to ruina, uznana za zabytek techniki i oczywiście porządnie zaniedbana. 

zrujnowane zabudowania fabryki tektury Witulin w Dołach Biskupich 

tama na Świślinie w pobliżu fabryki Witulin

W pobliżu zakładu widzieliśmy okazały kamienny krzyż. Podobno ustawiono go na pamiątkę „cudownego ocalenia” panicza, który w pobliżu byłby utonął. 

stary krzyż w Witulinie 

 

I jeszcze tropy rozrzucone w różnych miejscach – popiersia pisarza. Nie wiem, ile ich jest na Kielecczyźnie, pokażę te, które napotkaliśmy na naszych wycieczkach.

popiersie Gombrowicza w Alei Sław w Kielcach (autor - Stanisław Domagała)

popiersie pisarza znajdujące się w Opatowie (autor Gustawa Hadyna)

rzeźba przedstawiająca pisarza, którą widzieliśmy w pracowni autora - Gustawa Hadyny

I nie zapominajmy o tropie najważniejszym – ten znajduje się w bibliotekach (może nawet domowych). To wydania dzieł Gombrowicza. Spróbujcie przeczytać. Warto zmierzyć się z trudnym przeciwnikiem. A może na początek warto zobaczyć inscenizację teatralną którejś z gombrowiczowskich sztuk? Uwaga, będzie reklama – skarżyskie Miejskie Centrum Kultury zaprasza 21 sierpnia na  spektakl „Filibert dzieckiem podszyty” W. Gombrowicza (to według "Ferdydurke") w wykonaniu Grupy Teatralnej „Antyrama” z WDK w Kielcach. 

ten nieco sfatygowany egzemplarz powieści wyciągnęłam z mojej półki (wydanie z roku 1989)

Ja również serdecznie zapraszam na spektakl. Zobaczcie sami ten trop naszego bohatera. 
Zainteresowanym przypominam naszą wyprawę śladami Gombrowicza, którą odbyliśmy w czerwcu. Opis znajdziecie tu i tu

Zdjęcia: Edek, Janusz i ja