Nietulisko, czyli zachowaj ostrożność

Albo może jeszcze lepiej – nie wchodź! Takie podejście prezentują gospodarze obiektu. 

pierwsze ostrzeżenie

i zaraz drugie

  

I słusznie – trawy wysokie, koszenia nie zaznały chyba nie tylko tego lata. W tej sytuacji nietrudno o wypadek. Można wpaść do dziury jakiej (a głębokie dziury są w tej okolicy).

letnia bujność traw 

I mimo wszystko zaryzykowaliśmy wejście, bo  uprzejma niewiasta przechodząca obok zachęcała – „Można zwiedzać, można. Niech państwo wchodzą”. 

ścieżka porządna - pooooooszli 

 

I gdzież to się znaleźliśmy z takim narażeniem życia i zdrowia? Otóż w ruinach walcowni w Nietulisku Fabrycznym.

Co do ruin – prawda, ale z walcownią, to za mało powiedziane. Możemy obejrzeć pozostałości doskonale przemyślanego zakładu z zapleczem (uczeni piszą, że to „układ urbanistyczny”) zaprojektowanego przez Karola Knake i wybudowanego w latach 1834 – 46. Inicjatorem budowy tego obiektu był Stanisław Staszic (Jaką moc miały jego pomysły, że realizowano je wiele lat po śmierci pomysłodawcy!).

tablica z planem obiektu

 

Najlepiej zachowały się budynki dyrekcji i portiernia (obecnie mieszczą się tam szkoła i przedszkole).

obiekty w doskonałym stanie

 

Walcownia od czasu powodzi w roku 1903 nie pracowała, wkrótce została zamknięta i budynki zaczęły popadać w ruinę. Oprócz samej walcowni na terenie zakładu znajdują się suszarnia, magazyn wyrobów i stajnia. 

suszarnia

 

wnętrze walcowni

 

magazyn

A budynki, nawet w ruinie, wyglądają niezwykle elegancko – mają piękne filary, arkady. Może się wydawać, że był tu niegdyś pałac, a nie fabryka. 

detale 

 

Pewna doza pochlebstw musiała się podczas budowy pojawić – wiadomo, fabryka powstawała w czasach zaborów i budowniczowie chcąc nie chcąc musieli „podziękować” władcy, czyli rosyjskiemu carowi Mikołajowi I. Na szczęście inskrypcja jest po łacinie i może nie każdy pracownik wiedział, cóż to tam na ścianie magazynu jest napisane.   

szczytowa ściana magazynu z rzeczoną inskrypcją (nie mylić z napisem wykonanym współcześnie)

żeliwna tablica
 

Teren zakładu był staranie ogrodzony – teraz można to sobie jedynie wyobrazić na podstawie zachowanych fragmentów.  

pozostałości ogrodzenia
 

Największą dumą i cennym zabytkiem jest układ wodny zasilający zakład – to kanały i zupełnie dla mnie niezrozumiałym system zasilania zbiornika.

upust wody - jaz ulgi

jeden z mostów

jaz piętrzący
 

I to wszystko beztrosko sobie porasta trawą. A, żeby było ciekawiej, przyglądają się temu rzeźby wykonane podczas pleneru rzeźbiarskiego „Kamienny Krąg” w roku 2007. 

 patrzą

nie patrzą

aż wyjdą z siebie i staną obok 
 

W skład założenia urbanistycznego zakładu wchodziło również osiedle robotnicze. Jest ono po drugiej stronie szosy. I niech mnie ktoś zapyta, dlaczego tam nie zajrzeliśmy. Nie wiem. Może ruch na szosie był za duży? A może ogólne przygnębienie stanem zabytkowych ruin? 

Co na to Staszic? (popiersie autorstwa Zbigniewa Adamczyka)

Zdjęcia – Andrzej, Edek, Janek i ja